Hà Tĩnh: Huyền thoại đền thiêng Chế Thắng
https://thoinet.vn
Bạn đã từng nghe cụm từ “Du Lịch Tâm Linh”, điểm đến mà chúng tôi muốn nói ở đây chính là ngôi đền cổ tồn tại từ gần 700 năm nay, đó là Dích tích lịch sử Quốc Gia – đền thờ Chế Thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu ngự tại xã Kỳ Ninh – Thị xã Kỳ Anh – Tĩnh Hà Tĩnh.
Cổng tam quan ngôi đền Nguyễn Thị Bích Châu
Tổng thể kiến trúc ngôi đền cổ linh thiêng Bích Châu nhìn từ trên cao xuống
Mỗi năm Đền đón nhận 6-8 triệu lượt khách địa phương và thập phương về viếng. Điều đặc biệt nhất của ngôi đền mà du khách cảm nhân được khi tới đây chính là sự linh thiêng mà ngôi đền mang lại. Giá trị cốt lõi chính là ngôi đền ngoài đưa địa phương thành một điểm phát triển du lịch tâm linh, mà quan trọng nhất đền mang lại cho du khách một giá trị nhân văn cao cả mà mỗi du khách đều đã có một cảm nhận riêng cho riêng mình. nhưng điểm rất chung đó là khi quý khách tới lần đầu tiênviếng đền thì chắc chắn sẽ còn những nhiều lần sau tiếp. Có lẽ những từ hoa mĩ đẹp đẽ nhất, những điều linh nghiệm về tâm linh nhất sẽ dành cho chính du khách hữu duyên với Đền tự cảm nhận, vì ngòi bút của chúng tôi không thể lột tả hết những điều tốt đẹp linh thiêng suốt gần 700 năm ngôi đền đã để lại.
Đến đầu thị xã Kỳ Anh, từ đường 1A đi về hướng đông, xuất phát từ Ngã ba Bích Châu theo con đường liên xã, hoặc xuôi theo dòng sông Trí thơ mộng khoảng 8km sẻ tới thôn Tam Hải (xã Kỳ Ninh), quý khách sẽ được chiêm ngưỡng một ngôi đền cổ kính, đó là đền thờ Nguyễn Thị Bích Châu, còn gọi là đền Bà Hải, đền Hải Khẩu, hay đền Chế Thắng Phu Nhân, cung phi vua Trần Duệ Tông, một người phụ nữ tài sắc vẹn toàn. Trải qua bao sự biến thiên của thời gian và lịch sử, đền vẫn giữ được vẻ cổ kính, linh thiêng, trở thành địa chỉ du lịch tâm linh nổi tiếng của Thị xã Kỳ Anh- Hà Tĩnh.
Nét kiến trúc cổ ngôi đền vẫn còn ven nguyên theo thời gian
Bà quê ở huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định con gái đại thần Nguyễn Tướng Công. Bà được cha mẹ nâng niu đặt tên Bích Châu, tự là Bích Lưu. Ngụ ý con gái của ông bà quý giá sánh với châu ngọc, lưu ly ở trên đời. Bà sớm nổi tiếng thông tuệ, hiểu văn chương, biết thi phú, thạo âm luật, lại có dung mạo xinh đẹp, nên rất nổi tiếng trong vùng.
Đến năm Long Khánh thứ nhất (1373), nàng được Trần Duệ Tông tuyển làm cung phi, lúc đàn ca, khi ngâm vịnh, được nhà vua rất đỗi thương yêu, gọi là Nguyễn Cơ, ái phi Bích Lưu hay ái phi Bích Châu. Lúc bấy giờ, chế độ phong kiến nhà Trần trên đà suy vong, nhân tài không được trọng dụng, cung phi Nguyễn Thị Bích Châu thảo bản “Kế minh thập sách” dâng lên nhà vua, được vua khen là thông tuệ.
Bản “Kê minh thập sách” Chế Thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu soạn thảo dâng vua có giá trị cho muôn đời sau.
Kê Minh Thập Sách thánh trí truyền lưu phù Việt Quốc
Chế thắng Phu nhân Mẫu ân vĩnh bảo hộ Nam dân
(Kê Minh Thập Sách trí tuệ thánh hiền truyền lưu phù nước Việt
Chế thắng Phu nhân ơn mẹ dài lâu gìn giữ giúp dân Nam).
Năm 1377, nhà vua đem quân đi đánh Chiêm Thành, trước khi đi Bích Châu làm tờ biểu can ngăn nhưng vua không nghe. Khi quan quân nhà Trần đến cửa Thị Nại (Quy Nhơn), vua Chiêm là Chế Bồng Nga cho sứ giả đem vàng ngọc tới quan quân ta để trá hàng, nhưng sau đó lại bất ngờ tiến đánh vào lúc nửa đêm. Nguyễn Thị Bích Châu cưỡi ngựa tả xung hữu đột cầm quân xung trận và bị trúng tên độc, từ trần. Ba ngày sau, vì bệnh quá nặng nhà vua cũng băng hà. Quân nhà Trần rút về kinh, khi tới Châu Hoan gặp sóng to gió lớn phải ghé vào vũng Ô Tôn (Vũng Áng).
Hải khẩu huyền thoại ( Cửa biển Kỳ Ninh ngày nay) trước cửa đền thiêng Nguyễn Thị Bích Châu
Vua Trần Đế mới lên ngôi, xuống chiếu rước linh cữu nhà vua về bằng đường bộ còn linh cửu quý phi đi bằng đường biển. Sau mấy ngày thời tiết không thuận lợi, triều đình xuống chiếu cho an táng Quý phi tại Cửa Khẩu, bến Kỳ La, huyện Kỳ Hoa thuộc Châu Hoan (Kỳ Anh ngày nay). Gần 100 năm sau, niên hiệu Hồng Đức thứ nhất 1470, vua Lê Thánh Tông trên đường đi dẹp giặc Chiêm Thành, đến cửa biển Kỳ Hoa (Kỳ Anh ngày nay), phát hiện ngôi miếu, vua liền dò hỏi dân chúng địa phương, vào dâng hương và viết bốn chữ “Nữ Trung Hào Kiệt” dán lên bài vị và nói: “Tiền triều người là bậc cứu quốc anh hùng vì nước, vì vua mà bị vong thân, nay ta cũng vì nước bảo toàn bờ cõi mà đi dẹp giặc, có linh thiêng thì giúp trẫm kì khai đắc thắng, mã đáo thành công, khi bản sứ về triều trẫm sẽ khởi công lập miếu phong tặng”. Ngay đêm đó được mộng lành, vua Lê Thánh Tông liền cho xuất quân lên đường dẹp giặc, khi thắng trận trở về vua đã cho quân cùng dân chúng địa phương xây dựng lại lăng mộ điện, để ghi nhớ công ơn của liệt nữ Nguyễn Thị Bích Châu và đã ban chiếu sắc phong cho đền là Chế thắng Phu nhân.
Ngôi đền thiêng ngự trên một thắng cảnh đẹp thơ mộng đầy huyền thoại
Đền Bích Châu được xây dựng trên bãi đất pha cát biển rộng gần 5.000m2, hướng cổng chín đền quay về hướng đông nam. Phía trước đền, từ trái sang phải là núi Ô Tôn có đền Eo Bạch được xây dựng cuối đời Trần. Vũng Áng còn gọi là “Cửa Cá” nổi tiếng với nhiều hải sản quý như tôm hùm, mực, yến sào… Núi Cao Vọng có hang nhỏ tương truyền là nơi ẩn náu của Hồ Hán Thương vào năm 1407. Sau lưng đền, xa xa là núi Bàn Độ có đầm Tiên nữ, có bàn cờ tiên, xưa là nơi có rất nhiều hươu sao. Đỉnh núi bằng phẳng giống như cái mâm vàng đặt qua biển (kim bàn đồ hải) nên có tên là núi Bàn Độ.
Về kiến trúc gồm có Khu công trình phụ gồm cổng phụ, đường đi, cổng chính và miếu quan tả; Công trình chính gồm Thượng điện, Trung điện và Hạ điện, nhà tiếp khách, nhà sắc và khu hành lang. Ba toà điện Hạ điện, Trung điện, Thượng điện và nhà dâng hương là hệ thống nối liền khép kín với nhau kiến trúc theo kiểu chữ Công. Phía sau Thượng điện tương truyền có mộ của bà Quý phi Nguyễn Thị Bích Châu.
Mặt trước Thượng điện ngôi đền thánh mẫu Nguyễn Thị Bích Châu
Du khách thập phương đến viếng đền ngày càng đông
Đến với ngôi đền, du khách sẽ được thầy giúp lễ khấn cầu yên, giải hạn cho gia đình,với phẩm chất tốt đẹp thân thiện cởi mở của người dân địa phượng tạo cho ngôi đền vốn linh lại thêm đẹp, du khách tới đền không chỉ dịp đầu năm ngày rằm hay mồng 1 hàng tháng, mà ngôi đền đã trở thành điểm đến lễ đền quanh năm của du khách thập phương.
Chế Thắng Phu Nhân Nguyễn Thị Bích Châu
Miếu Quan tả bên phải tam quan trấn giữ ngôi đền thiêng
Trải qua các triều đại phong kiến, Nguyễn Thị Bích Châu đã được nhiều sắc phong như Chế thắng Phu nhân, nhân dân tôn bà là Loan Nương Thánh Mẫu hay Mẫu Kỳ Anh. Bà đã được tôn lên hàng Mẫu vào khoảng thời gian khá sớm trong đời sống tâm linh của quần chúng nhân dân Việt Nam.
Song hành cùng với dòng lịch sử ngôi đền thì ngoài nhân gian còn có một giả thuyết là trong đêm mưa khi quân 2 bên đang giao tranh thì bà có mộng thấy thần biển lên đòi vua trần tế vợ, và bà đã tự nguyện ngồi lên chảo thuyền và trìm dần vào biển cả; mặc dù đây chỉ là một giả thuyết truyền miệng trong nhân gian nhưng tất cả chỉ muốn nói lên đức hạnh của bà là vì nước quên thân dù là xông pha ra trận hay trầm mình giữa biển sâu.
Bến thuyền đẹp thơ mộng trước cửa đền thiêng
Cho đến ngày nay tròn 645 năm ngày mất Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu (1377 – 2022), Ủy ban nhân dân thị xã Kỳ Anh tổ chức Lễ giỗ 645 năm ngày mất Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu (11/2 âm lịch) nhằm tưởng nhớ, tôn vinh công đức to lớn của Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu đối với quê hương, đất nước; qua đó nhằm giáo dục truyền thống đạo lý uống nước nhớ nguồn, tinh thần yêu nước cho thế hệ trẻ; góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa tâm linh cho bao đời của người dân Việt Nam. Đồng thời, đây cũng là dịp nhằm giới thiệu, quảng bá di tích lịch sử – danh thắng đền thờ Chế Thắng Phu Nhân Nguyễn Thị Bích Châu; thân thế sự nghiệp của bà và những giá trị to lớn của áng “Kê Minh Thập Sách”, tiếp tục khơi dậy và phát triển tiềm năng du lịch, du lịch tâm linh trên địa bàn thị xã Kỳ Anh. Để tưởng nhớ công ơn của Thánh Mẫu, người dân địa phương và du khách thập phương về đây đều thắp đèn hoa đăng thả xuống cửa khẩu trước đền tạo nên một dòng chảy lung linh ánh nến sáng rực cả mặt nước và bầu trời như chính đức hạnh của Bà.
Nhân dân thập phương thả đèn hoa đăng kính dâng Thánh Mẫu trong ngày lễ giỗ 11/2 ÂL
Năm nay ( 11/2/2022) vì dịch Covid phức tạp, Ban tổ chức không tổ chức phần hội như các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao; song phần nghi lễ như: Lễ rước Thánh, Lễ giỗ; Hầu văn; Lễ yết gà; Thả đèn hoa đăng; Lễ tế lợn…được tổ chức long trọng đúng nghi lễ.
Lễ giỗ hàng năm được UBND thị xã Kỳ Anh tổ chức long trọng nhằm tưởng nhớ công ơn Thánh Mẫu Nguyễn Thị Bích Châu.
Gần 700 năm tồn tại, trải qua bao biến thiên của của thời gian lịch sử và thiên tai, song nét kiến trúc của Ngôi đền cổ như vẫn còn vẹn nguyên , đây vẫn là một di tích lịch sử đồ sộ và linh thiêng mang nhiều ý nghĩa to lớn.
Đền thờ Chế Thắng nhìn từ trên cao
Ngày 03/8/1991, Bộ Văn hóa – Thông tin đã có Quyết định công nhận đền thờ Chế thắng Phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu là Di tích lịch sử và Danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia.
Đền thờ Chế thắng Phu Nhân Nguyễn Thị Bích Châu được nhân dân thập phương biết đến bởi đây là một địa chỉ du lịch tâm linh nổi tiếng – nổi tiếng chính bởi sự linh thiêng của ngôi đền nơi cửa biển./.
Cao Cường – Thừa Đại